Projektowanie schodów to zadanie wymagające precyzji i znajomości odpowiednich norm. Niezależnie od tego, czy planujesz budowę schodów wewnętrznych, zewnętrznych czy na poddasze, właściwe wymiary są kluczowe nie tylko dla komfortu użytkowania, ale przede wszystkim dla bezpieczeństwa. Dobrze zaprojektowane schody to gwarancja wygody i ochrona przed potencjalnymi wypadkami w codziennym użytkowaniu. W tym artykule omówimy podstawowe wymiary schodów zgodne z polskimi normami oraz przedstawimy wzory, które pomogą w prawidłowym zaprojektowaniu tej ważnej części budynku.
Podstawowe parametry schodów według norm
Projektowanie schodów opiera się na kilku kluczowych parametrach, które są regulowane przez normy budowlane. Polska norma PN-68/B-01020 oraz Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, określają następujące wymiary:
- Wysokość stopnia (h) – powinna wynosić od 14 do 20 cm, optymalnie 17-19 cm dla schodów wewnętrznych
- Szerokość stopnia (s) – minimalna szerokość to 25 cm, zalecana 28-30 cm
- Szerokość biegu – minimalna szerokość to 80 cm dla domów jednorodzinnych, 120 cm dla budynków użyteczności publicznej
- Wysokość poręczy – powinna wynosić 90-110 cm od powierzchni stopni
Istotnym parametrem jest także liczba stopni w jednym biegu schodów – według norm nie powinna przekraczać 17 stopni dla budynków mieszkalnych. Przekroczenie tej liczby wymaga zastosowania spocznika, który zapewni bezpieczną przerwę podczas pokonywania różnicy poziomów.
Wzory do projektowania schodów
Przy projektowaniu schodów stosuje się kilka podstawowych wzorów, które pomagają określić optymalne wymiary. Najważniejszym z nich jest wzór Blondela:
2h + s = 60-65 cm
gdzie:
- h – wysokość stopnia w cm
- s – szerokość stopnia w cm
Wzór ten opiera się na długości kroku dorosłego człowieka i zapewnia komfortowe poruszanie się po schodach. Dla schodów wygodnych przyjmuje się wartość 63 cm, dla standardowych 62 cm, a dla stromych 60 cm. Wybór odpowiedniej wartości zależy od przeznaczenia schodów i dostępnej przestrzeni.
Innym przydatnym wzorem jest formuła określająca kąt nachylenia schodów:
tg α = h/s
Optymalny kąt nachylenia schodów wewnętrznych to 25-35 stopni. Przy większym nachyleniu schody stają się strome i mniej bezpieczne, szczególnie dla osób starszych i dzieci.
Wymiary schodów wewnętrznych
Schody wewnętrzne w domach mieszkalnych powinny spełniać następujące wymogi:
- Szerokość biegu – minimum 80 cm, zalecane 90-100 cm
- Wysokość stopnia – 17-19 cm
- Szerokość stopnia – 25-30 cm
- Minimalna wysokość nad schodami – 200 cm
Dla schodów prowadzących na poddasze użytkowe wymiary mogą być nieco inne, szczególnie gdy mamy ograniczoną przestrzeń. W takich przypadkach dopuszcza się:
- Zwiększenie wysokości stopnia do 20 cm
- Zmniejszenie szerokości stopnia do 25 cm
- Zmniejszenie szerokości biegu do 80 cm
Należy jednak pamiętać, że takie schody będą mniej wygodne w codziennym użytkowaniu i mogą stanowić większe wyzwanie dla osób starszych lub mających problemy z poruszaniem się.
Schody zabiegowe – specjalne wymogi
Schody zabiegowe, czyli takie, które zmieniają kierunek bez spocznika, mają dodatkowe wymogi:
- Szerokość stopnia w najwęższym miejscu nie może być mniejsza niż 25 cm
- Szerokość stopnia mierzona w odległości 50 cm od wewnętrznej krawędzi powinna wynosić minimum 25 cm
- Stopnie powinny mieć jednakową wysokość
Projektując schody zabiegowe, należy szczególną uwagę zwrócić na linię biegu (linię kroku), która powinna przebiegać w odległości 35-40 cm od wewnętrznej poręczy. Właściwe wyprofilowanie stopni zabiegowych ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa i wygody użytkowania, ponieważ to właśnie na zakrętach najczęściej dochodzi do potknięć.
Wymiary schodów zewnętrznych
Schody zewnętrzne podlegają nieco innym normom ze względu na warunki atmosferyczne i inny charakter użytkowania:
- Wysokość stopnia – 12-15 cm (niższa niż w schodach wewnętrznych)
- Szerokość stopnia – 30-35 cm (szersza dla większego bezpieczeństwa)
- Nachylenie – 20-25 stopni (mniejsze niż w przypadku schodów wewnętrznych)
- Szerokość biegu – minimum 120 cm
Schody zewnętrzne powinny być również wyposażone w system odprowadzania wody oraz posiadać antypoślizgową nawierzchnię. Warto zastosować materiały odporne na warunki atmosferyczne i mróz, takie jak granit, piaskowiec czy specjalne płytki mrozoodporne. Dobrym rozwiązaniem jest również lekkie nachylenie stopni (około 1-2%) w kierunku od budynku, co ułatwi odpływ wody deszczowej.
Praktyczne wskazówki przy projektowaniu schodów
Projektując schody, warto kierować się nie tylko wymogami norm, ale także praktycznymi aspektami:
- Komfort użytkowania – schody o wysokości stopnia 17-18 cm i szerokości 28-30 cm są najbardziej wygodne
- Bezpieczeństwo – wszystkie stopnie w jednym biegu powinny mieć identyczne wymiary
- Spoczniki – przy dłuższych biegach (powyżej 17 stopni) należy zastosować spocznik o długości minimum 80 cm
- Poręcze – powinny znajdować się na wysokości 90-110 cm od powierzchni stopni i być oddalone od ściany o minimum 5 cm
Dla schodów na poddasze, gdzie często mamy ograniczoną przestrzeń, warto rozważyć schody zabiegowe lub schody z naprzemiennymi stopniami (tzw. schody kacze), które zajmują mniej miejsca, choć są mniej wygodne. Pamiętaj jednak, że schody kacze są rozwiązaniem kompromisowym i nie nadają się do pomieszczeń często użytkowanych – sprawdzą się raczej jako dostęp do rzadko odwiedzanego strychu.
Pamiętaj: Bezpieczeństwo powinno być priorytetem przy projektowaniu schodów. Lepiej zrezygnować z kilku centymetrów powierzchni użytkowej niż narażać domowników na niebezpieczeństwo.
Prawidłowo zaprojektowane schody to nie tylko element funkcjonalny, ale także istotny element architektoniczny domu. Dobrze wykonane schody mogą stać się ozdobą wnętrza i podnieść wartość estetyczną całego budynku. Przestrzeganie norm i stosowanie odpowiednich wzorów pozwoli stworzyć schody, które będą służyć przez długie lata, zapewniając bezpieczeństwo i komfort wszystkim użytkownikom.